Met 28.5% van de doodsoorzaken in 2016 zijn hart- en vaatziekten nog steeds de voornaamste doodsoorzaak in het Vlaamse Gewest, nipt vóór een andere groep killers, namelijk kankers met 27,6%. In vergelijking met 1998 is de frequentie gedaald met 9,1%, bij de mannen is de frequentie gedaaldvan 34 naar 26% van de doodsoorzaken, bij vrouwen van 41 naar 31%.
Op wereldvlak zijn hart- en vaataandoeningen verantwoordelijk voor meer dan 40% van de overlijdens (2017), we doen het inVlaanderen dus behoorlijk beter.
Een aantal risicofactoren kan je niet wijzigen. Ouder worden, erfelijkheid, daar kan je niets aan veranderen. Roken, overgewicht, hogebloeddruk, hoge cholesterol,… daar kan je zelf mee aan de slag. Lukt het niet alleen, dan zijn er tal van helpers en hulpmiddelen!
Begin er vroeg aan, wacht niet tot je je eerste infarct doet! Een Zweedse studie volgde zowat 1.7 miljoen dienstplichtigen tussen 1950en 1969. Het risico op een hartinfarct voor 65jaar verdrievoudigt bij die groepmet de hoogste BMI (body mass index, verhouding lichaamsgewicht/lengte).Stijging van de BMI over de jaren verhoogt het risico, zelfs al blijft de BMI normaal (<25).
Bij mensen met hoge bloeddruk zonder ander hartlijden vond een Noors onderzoek dat vaccinatie tegen griep het risico op overlijden met 18% doet dalen.
Verrassend, niet?
‘Ik eet gezond en toch staat mijn cholesterol te hoog, frustrerende vaststelling.. Een belangrijk aandeel van ‘verhoogde cholesterol’is te wijten aan erfelijkheid. Heb je ‘genetisch pech’, dan moet je ongetwijfeld, naast voldoende bewegen (150 minuten per week) en gezonde voeding (https://www.gezondleven.be/themas/voeding/voedingsdriehoek)hoogstwaarschijnlijk aan de cholesterolverlagers.
Bij de meesten zal een aangepaste leefstijl jecholesterolgehalte 10-15% kunnen verlagen, indien je meer moet zakken zal je jetoevlucht moeten nemen tot medicatie.
Grote studies tonen aan dat we onze aandacht moetentoespitsen op de LDL-cholesterol willen we ons risico op hart- en vaatziektenverlagen. Het is deze LDL-cholesterol, een eiwit waaraan cholesterol plakt, diede cholesterol deponeert in onze bloedvatwand. Hierdoor krijgen we vernauwde en minder soepele bloedvaten, wat kan leiden tot verstoppingen (infarct, trombose)of vernauwingen (angor – pijn op de borstkas, claudicatio – etalagebenen).
Totale cholesterol, de som van de verschillende soorten vetten (lipiden), triglyceriden en HDL-cholesterol (‘goeie’ cholesterol, wordt in onze lever gedeponeerd) spelen een rol in het gehele plaatje, maar als het op ‘langer gezond leven’ aankomt telt alleen de LDL.
Op basis van grote studies heeft de Europese Vereniging voor Cardiologie in 2019 de richtlijnen aangepast: afhankelijk van de risicogroep waarin je je bevindt moet je lagere streefwaarden bereiken.
In welke groep je valt hangt af van een aantal factoren zoals je bloeddruk, je totale lipiden-bilan, of je rookt, diabetes of nierlijden hebt, reeds een infarct of trombose doormaakte… Je huisarts pluist dat voor jou uit!
1. Rookstop.
Een absolute must, niet alleen voor je harten bloedvaten, maar ook voor je longen, je kans op suikerziekte, diversekankers…
2. Vermageren.
Hiermee verminder je je risico opbloedvatproblemen, hoge bloeddruk, op type 2 diabetes (‘ouderdomsdiabetes’,-50% kans!), gewrichtsproblemen.. Doe je door meer/anders te bewegen en jevoeding aan te passen.
3. Bewegen.
Bewegen of sporten, maakt niet uit hoe jehet noemt, welke vorm je beoefent,.. als je maar uit je luie zetel komt. Erzijn meerdere mogelijkheden:
- 150 minuten per week matig intensief bewegen,verdeeld over minimum 3 à 4 sessies. ‘matig intensief’ wil zeggen dat jehartslag wat versnelt, je lichtjes zweet, maar je nog steeds vlot kan babbelen.Wandelen, nordic walking, fietsen, zwemmen, joggen, skeeleren, .. zijn goeieactiviteiten.
Je kan dit combineren/afwisselen met 75 minuten per week intensiefbewegen. Hierbij gaat je hartslag flink de hoogte in en zweet je dikkedruppels.
- 2 à 3 maal per week doe je een sessie‘krachttraining’. Hiermee verbeter je je spierkracht en -uithouding, waardoorde eerstgenoemde trainingen vlotter verlopen. Doe oefeningen voor armen, benen,rompspieren. Je kan dit in de fitness maar ook thuis. Een turnmatje, een paargewichtjes (flesje water) en wat creatief denken volstaan.
- Vermijd langdurig (>30 min) te zitten, neemde trap in plaats van de lift, de fiets in plaats van de auto,.. alle beetjeshelpen.
- 10000 stappen per dag is een mooi streefdoel,doe je er meestal maar 2000, probeer dan na een maand aan 3000 per dag tezitten.
4. Gezonde voeding.
Voor sommigen betekent dat je porties watverminderen, voor anderen betekent dat een radicale ommezwaai in hetvoedingspatroon. Op www.gezondleven.bevind je veel info, wil je een persoonlijk advies, maak dan een afspraak bijonze diëtistes Lien en Eva (www.dietiste-lien.be).
5. Medicatie.
De meest gebruikte cholesterolverlagerszijn de ‘statines’, ze blokkeren de aanmaak van cholesterol. Een vijftalverschillende statines zijn beschikbaar in verschillende doseringen, gaande vanzwak tot heel krachtig. Deze medicatieklasse heeft haar waarde bewezen op hetverminderen van de risico’s op hart- en vaatziekten. Afhankelijk van jeLDL-cholesterolwaarden, je andere aandoeningen en medicamenten stelt je arts je een medicijn voor, de dosering wordt progressief aangepast aan je LDL waarden en aan eventuele nevenwerkingen.
Indien de streefwaarde niet bereikt wordt met de statines kan een tweede product toegevoegd worden, ezetimibe. Dit verhindert de opname van de vetten uit je darm en geeft een bijkomende daling van de LDL waarde.
Een derde groep, de fibraten, wordt enkel gebruikt in bepaalde indicaties, ze zijn minder krachtig.
De ‘natuurlijke’ preparaten op basis van rode rijst (monacoline K), soja, lecithine, .. zijn nog minder sterk en kunnen geen studies voorleggen waarbij ze het risico op hart- en vaatlijden aanzienlijk doen dalen.
Tenslotte is er een nieuwe speler op de markt (PCSK9-remmer), extreem krachtig, maar voorlopig voorbehouden aan mensen met Familiale Hypercholesterolemie.